Racławice

Jakiś czas temu, przy okazji wizyty we Wrocławiu, odwiedziłam Panoramę Racłacwicką, monumentalne dzieło  firmowane przez Wojciecha Kossaka i Jana Stykę. Nie jestem specjalną entuzjastką malarstwa historycznego, ale muszę przyznać, że „Panorama” i jej ekspozycja wywarły na mnie  wrażenie.

Kiedy więc nadarzyła się sposobność obejrzenia pola zwycięskiej bitwy w naturze, nie wahałam się ani minuty i pojechałam „pod Racławice” do Janowiczek. To właśnie w Janowiczkach, u stóp góry zwanej Zamczyskiem, rozegrał się finał walki między oddziałami naczelnika Kościuszki, a wojskami dowodzonymi przez generała Tormasowa. Talent strategiczny polskiego wodza, bezprzykładne bohaterstwo chłopów idących z kosami na armaty oraz łut szczęścia (siły generała Denisowa nie dotarły na czas) przechyliły szalę zwycięstwa na stronę polską.

Za męstwo w ataku na rosyjską  artylerię  i zdobycie pierwszej armaty, kosynier Wojciech Bartos został awansowany do stopnia chorążego w nowo utworzonym 1 Regimencie Grenadierów Krakowskich. W związku z nominacją na oficera przydano mu również nazwisko „Głowacki”. Niedługo cieszył się awansem. Ciężko ranny w bitwie pod Szczkocinami (6 czerwiec1794) zmarł. Pochowany został w Kielcach w kościele NMP.

W dwusetną rocznicę bitwy (1994) w Janowiczkach stanął pomnik bohaterskiego kosyniera, autorstwa profesora Mariana Koniecznego. Artysta przedstwił Bartosa w chwili, kiedy czapką zerwaną z głowy gasi lont zdobycznej armaty. Nieopodal pomnika znajduje się mogiła poległych w bitwie kosynierów.

Na górze Zamczysko  w 1934 roku, okoliczna ludność usypała prawie 14 metrowy kopiec ku czci Tadeusza Kościuszki.

Oprócz pamiątek  związanych z bitwą racławicką  w Janowiczkach warto również zobaczyć willę pułkownika  Walerego Sławka, w której  dwukrotny premier mieszkał w latach 1934/5. Jest to skromny parterowy budynek  na planie kwadratu o dachu czterospadzistym z  czterema, ułożonymi na krzyż, mansardami. W centralnej części fasady dwie pary kolumn  flankują wejście i podtrzymują balkon z tralkami. Mansarda frontowa, zakończona trójkatnym naczółkiem, tworzy z gankiem pseudoryzalit. Całość otynkowana jest na biało co w połączeniu z czerwienią dachówki daje elegancki efekt.